بازار طلا به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و پویاترین بازارهای مالی و کالایی جهان، همواره جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد، سرمایه‌گذاری و حتی فرهنگ جوامع داشته است. فعالیت مؤثر و مطمئن در این بازار، نیازمند آشنایی با اصطلاحات رایج آن است. این آشنایی، نقش مهمی در تصمیم‌گیری‌های مالی ایفا می‌کند. اصطلاحاتی مانند اجرت، اونس، مظنه، اسپرد، حباب طلا، طلای آب شده، معاملات فردایی، گواهی سپرده طلا و بسیاری دیگر، مفاهیمی هستند که در گفتگوهای روزمره و تحلیل‌های تخصصی این بازار زیاد شنیده می‌شوند و هر یک معنای خاصی دارند که دانستن آن‌ها برای هر فردی که قصد خرید، فروش یا سرمایه‌گذاری در بازار طلا را دارد، ضروری است. در این مقاله، به معرفی و توضیح پرکاربردترین اصطلاحات رایج بازار طلا می‌پردازیم.
اهمیت آشنایی با اصطلاحات بازار طلا در چیست؟
آشنایی با اصطلاحات رایج بازار طلا برای هر فردی که قصد خرید، فروش یا سرمایه‌گذاری در این بازار را دارد، اهمیت ویژه‌ای دارد. آشنایی با این مفاهیم، نه تنها موجب افزایش امنیت معاملات و کاهش ریسک کلاهبرداری می‌شود، بلکه امکان تحلیل بهتر روندهای بازار و انتخاب‌های آگاهانه‌تر را نیز فراهم می‌آورد. از دلایل اهمیت آشنایی با اصطلاحات بازار طلا می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- کاهش ریسک خرید و فروش و اشتباهات مالی در معاملات
- جلوگیری از سوءبرداشت‌ها و افزایش امنیت مالی
- ارتباط مؤثر با فعالان بازار و تثبیت جایگاه خود به عنوان یک خریدار یا فروشنده حرفه‌ای
- تحلیل بهتر بازار، نوسانات قیمت، عوامل مؤثر بر قیمت‌گذاری و فرصت‌های سرمایه‌گذاری
- پیشگیری از کلاهبرداری و سودجویی
- افزایش اعتماد به نفس در معاملات با تسلط بر اصطلاحات و فرایندهای رایج
- مدیریت بهتر هزینه‌ها و افزایش سودآوری با درک اصطلاحاتی چون اسپرد، اجرت ساخت و گواهی سپرده طلا
- توانایی مقایسه قیمت‌ها و شرایط بازار
جدول اصطلاحات بازار طلا
در ادامه، جدول کاملی از اصطلاحات مربوط به انواع طلا که در بازار طلافروشی رایج است، همراه با توضیحات دقیق ارائه شده است:
| نام اصطلاح | تعریف |
| طلای آب شده | طلای ذوب‌شده‌ای که قبلاً به صورت زیورآلات یا مصنوعات دیگر استفاده شده و دوباره قالب‌گیری می‌شود و عیار آن مشخص است. |
| شمش طلا | قطعه‌ای از طلای خالص با عیار بالا (معمولاً بالای ۹۹۵) که با استاندارد خاص تولید می‌شود و در وزن‌های مختلف از چند گرم تا چند کیلوگرم (۰.۳ گرم تا ۱ کیلوگرم) وجود دارند. |
| سکه طلا | قطعه‌ای معمولاً دایره‌ای شکل از جنس طلا با وزن و عیار مشخص که معمولاً عیار و وزن در کنار پلمپ آن قید می‌گردد. |
| طلای خام | این اصطلاح برای دو نوع طلا به کار می‌رود: ۱. طلایی که به تازگی از معدن استخراج شده و هنوز ناخالصی دارد. ۲. در بازار، بیشتر به جای طلای آب شده و به شکل قالبی و ساخته نشده طلا اشاره دارد. |
| طلای بدون اجرت | طلای آب شده و طلای دست دوم معمولاً بدون اجرت یا با اجرت کم هستند. |
| طلای ساخته شده | طلایی که در طلافروشی‌ها یا کارگاه‌ها به شکل خاصی (مانند النگو، انگشتر، گردنبند و سایر جواهرات) برای مشتری ساخته می‌شود. |
| طلای شاخص | طلایی که عیار آن مطمئن است و در زمان تردید در عیار یک قطعه طلا، برای مقایسه و سنجش عیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. |
| طلای خارجی | به طلاهایی گفته می‌شود که در کشورهای دیگر (مانند هند، ایتالیا و غیره) تولید شده و معمولاً در فروش آن‌ها، اجرت ساخت و سود بیشتری از خریدار دریافت می‌شود. |
| طلای شکن (این اصطلاح در بین طلاسازان رایج است) | دسته‌ای از طلاها که به دلیل ناخالصی زیاد، هنگام ذوب یا پس از سرد شدن خاصیت شکنندگی بالایی دارند. |
| طلای شرطی ( این نوع طلا تا زمان تعیین عیار توسط آزمایشگاه، قیمت‌گذاری نهایی نمی‌شود.) | طلایی که عیار مشخصی ندارد و به شرط مشخص شدن عیار در “ری‌گیری” معامله می‌شود. |
| طلای متفرقه | همان طلای دست دوم است که پس از یک بار استفاده به طلافروشی فروخته می‌شود. |
| طلای ریزشی | مقداری از وزن اولیه طلا که پس از ساخت طلا در طلاسازی کاهش می‌یابد. این مقدار معمولاً کم است، اما با توجه به ارزش بالای طلا، همین مقدار نیز با اهمیت است. |
| مصنوعات طلا | به هرگونه کالای تزئینی و زیورآلاتی که از طلا ساخته شده یا حتی با روکشی از طلا پوشیده شده باشد، اطلاق می‌شود. |
| مسکوکات طلا | به سکه هایی گفته می‌شود که زیر نظر بانک مرکزی هر کشوری ساخته می‌شوند. این اصطلاح برای سکه‌های فلزی (مانند سکه‌های پول خرد) نیز به کار می‌رود. |
| طلای انگ شده | به طلایی گفته می‌شود که کد انگ روی آن ثبت شده باشد. خرید طلای آب شده انگ شده، ضمانت عیار و اصالت آن را تأیید می‌کند. |
| طلای سفید | نوعی آلیاژ طلا که با ترکیب طلا با فلزاتی مانند پالادیوم، رودیوم، روی و نقره به وجود می‌آید. طلای سفید خلوص کمتری نسبت به طلای زرد دارد. |
جدول اصطلاحات واحد اندازه گیری مشخصات طلا
آشنایی با واحدهای اندازه‌گیری و اصطلاحات مربوط به مشخصات طلا برای هرگونه فعالیت در این بازار حیاتی است. در ادامه به تشریح مهم‌ترین این اصطلاحات رایج بازار طلا می‌پردازیم:
| نام اصطلاح | تعریف | معادل و توضیح |
| گرم | رایج‌ترین و اصلی‌ترین واحد اندازه‌گیری وزن طلا در ایران و جهان. معمولاً معاملات طلا بر اساس گرم انجام می‌شود. | هر گرم = ۱۰۰۰ میلی‌گرم یا ۱۰۰۰ سوت |
| سوت (صوت) | کوچک‌ترین واحد اندازه‌گیری وزن طلا. هر سوت معادل یک میلی‌گرم یا یک هزارم گرم (۰.۰۰۱ گرم) است. | هر گرم = ۱۰۰۰ سوت |
| مثقال | واحد سنتی اندازه‌گیری طلا، به‌ویژه در کشورهای اسلامی. | هر مثقال = ۴٫۶۰۸ گرم |
| اونس (اونس تروی: Troy Ounce) | واحد بین‌المللی وزن طلا است که معمولاً برای معاملات جهانی و قیمت‌گذاری طلا به کار می‌رود. | هر اونس تروی = ۳۱٫۱۰۳ گرم |
| قیراط | واحدی برای اندازه‌گیری وزن سنگ‌های قیمتی و گاهی طلا است. همچنین در برخی کشورها برای بیان خلوص طلا (مانند طلای ۲۴ قیراط) نیز از این واحد استفاده می‌شود | هر قیراط = ۰٫۲ گرم یا ۱۰۰ سوت |
| عیار | معیاری برای سنجش خلوص طلا است و به صورت عددی (مانند ۱۸ عیار یا ۲۴ عیار) بیان می‌شود. | رایج‌ترین عیارها: ۲۴، ۲۲، ۱۸، ۱۴، ۱۰، ۹ |
| پوند | واحد وزنی کمتر رایج برای طلا، بیشتر در آمریکا و برای وزن‌های بالا استفاده می‌شود. | هر پوند تروی = ۱۲ اونس تروی |
| نخود و لپه | واحدهای سنتی قدیمی برای وزن‌کشی طلا در ایران، امروزه کمتر استفاده می‌شوند. | هر مثقال = ۲۴ نخود |
جدول اصطلاحات طلاسازی
در ادامه، جدول کاملی از اصطلاحات رایج در طلاسازی همراه با توضیحات ارائه شده است:
| اصطلاح | توضیحات |
| ترازوی زرگری | ترازو یا دستگاهی که برای اندازه‌گیری دقیق وزن طلا و جواهرات استفاده می‌شود و قادر است واحدهای مختلف وزن مانند گرم، مثقال، انس و سوت را محاسبه کند و دقت بالایی دارد. |
| ریژه | قالب‌هایی از جنس گرافیت یا چدن که برای ریختن طلای ذوب شده به شکل دلخواه استفاده می‌شوند. |
| بوته ذوب طلا | ظرف مقاومی که برای ذوب کردن طلا در دمای بسیار بالا استفاده می‌شود. معمولاً از جنس سرامیک یا مواد نسوز ساخته می‌شود تا تحمل حرارت ذوب طلا را داشته باشد. |
| آبکاری طلا | فرآیند پوشش دادن سطح فلزات دیگر (مانند نقره یا پلاتین) با لایه‌ای از طلا به منظور زیبایی و جلوگیری از خوردگی و تغییر رنگ. معمولاً از طلای ۲۴ عیار برای آبکاری استفاده می‌شود. |
| قالکاری طلا | فرآیند بازیافت طلا از ضایعات و قطعات طلا یا فلزات گرانبها. در قالکاری، فلزات ارزشمند از ضایعات جدا شده و مجدداً برای ساخت مصنوعات طلا استفاده می‌شوند. |
| مخراج کاری | هنر و فن نصب نگین‌ها و سنگ‌های قیمتی روی پایه‌های طلا یا جواهرات. مخراجکار سنگ‌ها را به صورت دقیق و محکم روی طلا قرار می‌دهد تا زیورآلات زیباتر و مقاوم‌تر شوند. |
| سنگ اتمی | سنگی برای تست و تشخیص عیار و خلوص طلا که معمولاً سطحی سخت و صاف دارد و طلا روی آن کشیده می‌شود تا با محلول‌های شیمیایی عیار آن مشخص شود. |
| آلیاژ طلا | ترکیبی از طلا با فلزات دیگر (مانند نقره، مس، پالادیوم) که برای تغییر رنگ، افزایش مقاومت و انعطاف‌پذیری طلا به کار می‌رود. |
جدول اصطلاحات آزمایش طلا
آزمایش طلا فرآیندی حیاتی برای تأیید اصالت، عیار و کیفیت آن است. در ادامه، جدول کاملی از اصطلاحات رایج در آزمایش طلا همراه با توضیحات ارائه شده است:
| نام اصطلاح | تعریف |
| عیارسنجی | فرایند دقیق تعیین میزان خلوص طلا (یا همان عیار آن) در یک نمونه. |
| سنگ محک | یک سنگ سیاه و سخت (معمولاً از جنس سیلیس یا بازالت) که برای تست اولیه و تقریبی عیار طلا استفاده می‌شود. |
| تیزاب سلطانی | محلولی بسیار قوی و خورنده که از ترکیب اسید نیتریک و اسید هیدروکلریک (به نسبت ۱ به ۳) تشکیل شده است. |
| ری‌گیری | دقیق‌ترین و استانداردترین روش آزمایش طلا و تعیین عیار آن. در این روش، نمونه طلا با سرب و سایر فلاکس‌ها (مواد کمکی) در دمای بالا ذوب شده و ناخالصی‌ها از آن جدا می‌شوند. محصول نهایی یک قرص کوچک طلای خالص است که با وزن کردن آن، عیار اولیه مشخص می‌شود. |
| انگ طلا | کد یا علامتی که توسط آزمایشگاه‌های ری‌گیری معتبر روی طلای آب شده یا سایر قطعات طلا حک می‌شود. این کد، عیار و اصالت طلا را تأیید می‌کند و مانند شناسنامه آن عمل می‌کند. |
| چگالی‌سنجی | روشی برای تشخیص طلا از بدل بر اساس تفاوت چگالی (دانسیته) طلا با سایر فلزات. طلا چگالی بسیار بالایی (حدود 19.3 گرم بر سانتی‌متر مکعب) دارد. |
| تست آهن‌ربا | یک تست ساده و اولیه که بر اساس عدم خاصیت مغناطیسی طلا انجام می‌شود. |
| اسید نیتریک | این اسید با فلزات غیرطلا (مانند مس و نقره) واکنش می‌دهد اما طلای خالص یا با عیار بالا را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد. |
| کد عیار | اعدادی که روی طلا حک می‌شوند و خلوص آن را نشان می‌دهند (مثلاً ۷۵۰ برای ۱۸ عیار، ۹۰۰ برای ۲۲ عیار، ۹۹۹ برای ۲۴ عیار). |
| تست خراش (قیمت بیش از ارزش ذاتی طلا که معمولاً ناشی از تقاضای هیجانی، سیاست‌های اقتصادی یا کمبود عرضه است.) | روشی که در آن یک خراش کوچک روی سطح طلا ایجاد می‌شود تا لایه زیرین آن نمایان شود. اگر رنگ لایه زیرین متفاوت باشد، ممکن است طلا روکش شده باشد و تماماً طلا نباشد. |
جدول اصطلاحات طلافروشی و معاملات آن
در ادامه، جدول کاملی از اصطلاحات طلافروشی و معاملات آن با توضیحات ارائه شده است:
| اصطلاح طلافروشی/معامله | توضیحات |
| بنکدار طلا | عمده‌فروش طلا که معاملات در حجم بالا با طلافروشان یا سایر بنکداران انجام می‌دهد و نقش تأمین‌کننده اصلی بازار را دارد. |
| خرده فروش طلا | فروشنده‌ای که طلا را به صورت جزئی و مستقیم به مشتریان نهایی عرضه می‌کند؛ طلافروشی‌ها معمولاً در این دسته قرار می‌گیرند. |
| کیفی طلا | فردی که به صورت سیار و بدون مغازه، طلا را بین بازارها و طلافروشی‌ها خرید و فروش می‌کند. این افراد نقش واسطه و پخش‌کننده را در بازار دارند. |
| اجرت طلا | هزینه‌ای که بابت ساخت و طراحی زیورآلات طلا دریافت می‌شود و به قیمت خام طلا افزوده می‌شود. اجرت بسته به نوع کار، طراحی و پیچیدگی متفاوت است. |
| فاکتور طلا | سند رسمی خرید و فروش طلا که مشخصات کامل طلا، وزن، عیار، اجرت و قیمت نهایی در آن ثبت می‌شود. |
| گواهی سپرده طلا | سندی که مالکیت مقدار معینی طلا را نشان می‌دهد و به جای نگهداری فیزیکی طلا، می‌توان آن را خرید و فروش یا وثیقه‌گذاری کرد. |
| اسپرد طلا | تفاوت قیمت خرید و فروش طلا در بازار؛ این اختلاف به شرایط بازار و مدت زمان معامله بستگی دارد و هزینه معامله‌گران را تعیین می‌کند. |
| حباب طلا | وضعیتی که قیمت طلا در بازار بالاتر یا پایین‌تر از ارزش واقعی آن باشد؛ این اختلاف معمولاً ناشی از عوامل روانی، سیاستی یا نوسانات بازار است. |
| وام طلا | تسهیلاتی که بانک‌ها با وثیقه‌گذاری طلا به متقاضیان ارائه می‌دهند؛ طلا تا تسویه کامل وام نزد بانک باقی می‌ماند و پس از بازپرداخت، به مالک بازگردانده می‌شود. |
| معاملات فردایی طلا | معاملاتی که بر اساس پیش‌بینی قیمت طلا برای روز آینده انجام می‌شود؛ این معاملات عمدتاً در بازار طلای آب‌شده رایج است و در ایران به دلیل تأثیر بر بازار و ملاحظات شرعی ممنوع اعلام شده است. |
| استاندارد طلا | سیستمی برای تعیین خلوص و کیفیت طلا یا نظام پولی که ارزش پول بر مبنای مقدار معین طلا تعیین می‌شود. |
جدول اصطلاحات قیمت طلا
قیمت‌گذاری طلا در بازار ایران و جهان از پیچیدگی‌های خاصی برخوردار است و تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد. در ادامه، جدول کاملی از اصطلاحات رایج در قیمت‌گذاری طلا همراه با توضیحات ارائه شده است:
| اصطلاح | توضیحات |
| قیمت روز طلا | قیمتی که طلا در همان روز در بازار خرید و فروش می‌شود و معمولاً طلافروشان موظف‌اند آن را در معرض دید عموم قرار دهند. |
| قیمت خرید طلا | قیمتی که طلافروش هنگام خرید طلا از مشتری می‌پردازد؛ این قیمت معمولاً کمتر از قیمت فروش است. |
| قیمت فروش طلا | قیمتی که طلافروش هنگام فروش طلا به مشتری اعلام می‌کند؛ در صورت طلای ساخته شده، شامل سود مغازه، مالیات و اجرت ساخت نیز می‌شود. |
| نوسان قیمت طلا | تغییرات لحظه‌ای یا روزانه قیمت طلا که تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند شرایط سیاسی، قیمت طلای جهانی و حباب قیمتی رخ می‌دهد. |
| نمودار قیمت طلا | نمایش گرافیکی تغییرات قیمت طلا در طول زمان که تحلیلگران و فعالان بازار از آن برای پیش‌بینی روند قیمت استفاده می‌کنند. |
| مظنه طلا | قیمت یک مثقال طلای ۱۷ عیار که به عنوان شاخصی برای محاسبه قیمت سایر عیارهای طلا به کار می‌رود؛ فروشندگان با تناسب ریاضی قیمت طلاهای مختلف را بر اساس مظنه محاسبه می‌کنند. |
جمع‌بندی
آشنایی با اصطلاحات رایج بازار طلا، کلید ورود موفق و مطمئن به این بازار پرنوسان و پرطرفدار است. این اصطلاحات نه تنها زبان مشترک فعالان بازار را شکل می‌دهند، بلکه درک دقیق آن‌ها به سرمایه‌گذاران و خریداران کمک می‌کند تا تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند، ریسک‌های احتمالی را کاهش دهند و از فرصت‌های سودآور بهره‌مند شوند. از مفاهیمی مانند اجرت، مظنه، اسپرد، حباب طلا گرفته تا انواع واحدهای اندازه‌گیری و روش‌های آزمایش عیار، هر یک نقش مهمی در شفافیت و سلامت معاملات ایفا می‌کنند. بنابراین، تسلط بر این واژگان و مفاهیم، پایه‌ای است برای تحلیل بهتر بازار، ارتباط مؤثر با فروشندگان و خریداری مطمئن‌تر، که در نهایت به حفظ سرمایه و افزایش بازدهی منجر می‌شود.